ÇELİKLERİN ÜRETİM YÖNTEMLERİ VE KULLANIM ALANLARI NELERDİR?

Çelik, bir demir (Fe) bir karbon (C) alaşımıdır. Karbondan başka farklı oranlarda alaşım elementleri ve kirlilik yaratan elementler bulunur. Çeliğe farklı özellikler kazandıran içerdiği elementlerin kimyasal bileşimi ve iç yapısıdır. Çeliğe değişik oranlarda alaşım elementleri katılabileceği gibi, çeşitli işlemler ile iç yapı da kontrol edilerek kullanım amacına göre değişik özelliklerde çelik elde edilir. Çelik demir cevherinden ya da hurdadan geri dönüşüm ile iki şekilde üretilmektedir. Çelikler ayrıca 2 ana grupta değerlendirilir. Bunlar üretim yöntemleri ve kullanım alanlarıdır.

1.     Üretim Yöntemleri

Alaşımsız çelikler: Sadece C’lu çeliklerin kullanım alanları sınırlıdır. Bunların derinliğine sertleşme ve korozyona dayanım durumları düşüktür.

Alaşımlı çelikler: Bileşiminde sadece karbonlu çeliklerde belirtilen oranları aşan veya özel maksatla bünyesinde diğer alaşım elementlerinden bir veya birden fazla bulunan çeliklerdir. Bileşimindeki alaşım elementlerinin toplamı %5’i geçmeyen çelikler, alaşımlı çelik olarak adlandırılır. Genellikler yüksek dayanım gösteren yapı ve imalat çelikleridir.

Yüksek alaşımlı çelikler: İçerisinde bulundurduğu alaşım elementlerinin yüzdesi 5’ten fazla olan çelik gruplarına yüksek alaşımlı çelik denir. Spesifik kullanım alanları mevcuttur. Paslanmaz çelikler bu grubun en önemli örneğidir.

2.     Kullanım Alanları

Yapı Çelikleri: Her tür sanayi aksamının, tüm inşaat sektörüne ait çelik tasarımların yapımında kullanılan çeliklerdir. Karbon oranları genellikler alaşımsız olanlarda %0,6 dan az karbon içerir, alaşımlı olanlarda ise %0,5 den az karbon içerir. Rulman çeliklerini ve yay çeliklerini yapı çeliği grubuna dahil etmek mümkündür.

Paslanmaz Çelikler: Yapılarında %10 dan fazla krom bulunduran çeliklerdir. En belirgin özellikleri çevresel şartlara oldukça dayanıklı olmalarıdır. Bu özellik bileşenlerinde bulunun kromdan ileri gelir. Paslanmanın dışında başka özelliklerinde istendiği durumlarda, kromla birlikte başka elementlerde katılabilmektedir. Krom alaşımlı çeliklerin korozyona dayanıklılığı kromun çelik yüzeyinde ince bir kromoksit oluşturmasından kaynaklanır. Bu tabaka çeliği dış etkilerden korur.

Karbon Çelikleri: Yapılarında az miktarda mangan, silisyum, kükürt ve fosfor gibi çelik üretim yöntemlerinden gelen elementler bulunduran demir karbon alaşımlarıdır. Aşınmaya karşı en eğilimli olan çelik çeşididir. Bu yüzden de en az maliyeti olan ve en çok kullanılan perfore edilmiş metal ürünlerin hammaddesidir.

Takım Çelikleri: Çelikler de dahil tüm malzemeleri işlemede kullanılan aletlerin, yani takımları üretiminde kullanılan çeliklerdir. Alaşımlı ve alaşımsız olabilirler. Hız çelikleri de bu gruptadır. Belirgin özelliği yüksek sertlik değerine sahip olmalarıdır.

Hız Çelikleri: Yüksek kesme hızlarında çalışan takımların yapımında kullanılırlar. Hız çeliklerinin bileşimleri genellikle %0,6-0,8 karbon, %3-5 krom, %14-20 tungsten den ibarettir.

Yay Çelikleri: Elastik olarak form değiştirmesi meydana getirebilen, bu sırada mekanik işi potansiyel enerjiye dönüştüren ve tekrar mekanik işe dönüşüm sağlayan konstrüksiyon elemanlarıdır. Bu özelliğinden dolayı, yay çeliklerin çarpma etkisini azaltıcı olarak, titreşim elemanı olarak, kuvvetle kitlenen parçalar için emniyet elamanı olarak, hareketli parçalarda yaylanma ve kumanda düzeni için kullanılır.